.::*شهر دارالمومنین و شهید پرور زاویه *::.

زاویه سابقه شهرنشینی و قدمت پر سابقه ای داشته با این حال آثار تاریخی محدودی در حال حاضر باقی مانده و همین آثار محدود در حال ویرانی است. بنای مسجد جامع زاویه یکی از آثار مهمی است که امروزه اصل بنای آن بر جای مانده است. در حال حاضر این مسجد دارای دو بخش است که یکی بنای قدیمی و دیگر بنای تازه ساز است. ساختمان قدیمی یک بنای آجری که درحال حاضر گنبد کوچکی دارد و فاقد گلدسته است و شکل امروزی آن مستطیلی با عرض بسیار کم در حدود کمتر از ده متر است و طول آن  در حدود 50 -60 متر است. سقف مسجد حدود...  ادامه مطلب را بخوانید...4متر در نظر گرفته شده و بر این مقدار باید حدود دو متر در پشت بام مسجد طاق های  افزوده کرد. این طاق های تزئینی که بسیار ساده و فاقد رنگ و کاشی است دارای عرض حدود یک متر است و روبه حیات ساخته شده که باز هم نشان دهنده این است که نمای ساختمان از این سوی بوده است. ظاهرا چنین بر می آید که این بخش از مسجد بنای مستقلی بوده و هر چند برای مساجد معمول شهرهای ایران قدری کوچک می نماید اما به هر حال به ساختمان تازه ساز آن سوی حیات ارتباطی ندارد. در داخل بنای که از آجرهای نمای ساختمان استفاده شده  در بخش محراب دارای تزئیات ساده ای از جمله دو طاق تو در تو که هر طاق با یک شکل چهارگوش از دیگری متمایز می شود و برخی از آجرهای مورد استفاده با نظم ساده ای که شکل اوریپ دارد و به سوی محراب کشیده می شوند، تزئین شده است. داخل محراب که فضای بسیار کوچکی است با سنگ تزئین شده است. متاسفانه اهالی بخش داخلی بنا دستبرده و بدون رعایت اصول مرمت دیوار های داخلی را تا ارتفاع حدود یک متر گچ کاری کرده اند. بنا در حیات دارای چهار درب چوبی آبی رنگ است(از تناسب نمای بنا مشخص می شود که دارای پنج درب بود و درب انتهای سمت چپ که در حال حاضر به بنای جدید پیوسته است به آبدار خانه جدید مسجد راه دارد و در اکنون در مجموعه بنا حذف شده است) که مشخص است قدمت کمتری از بنای مسجد دارد و احتمالا تعویض شده و در کوچه نیز دارای چهار پنجره متقارن با 4 درب هاست و معلوم است که قدمت کمتری حتی از درب های مسجد دارد. اثر فاقد سنگ نبشته و یا اثری است که سازنده بنای و تاریخ آن را نشان دهد. اهالی معتقدند که این بنا توسط شخصی به نام حاجی نادر(یا نَدیر)خان ساخته شده و قدمت آن را حدود 200 سال می دانند. با این حال به نظر می رسد که این بنا قدمت بیشتر داشته باشد. هر چند پژوهش دقیقی در مورد آن در دسترس نیست. در کنار مسجد دکانی پیوسته به مسجد وجود دارد که دست کم از سال 1339 ش از مسجد جدا شده است.

زاویه همچنین دارای دو حمام قدیمی بوده که هر دو آنها امروزه مخروبه شده است. این دو حمام به «یُخاری حمامی»(یخاری در ترکی به معنی بالایی است) و «اشاقه حمامی»(اشاقه در ترکی به معنی پایین است)مشهور بودند. ظاهرا این حمام ها نیز از اقدامات همان حاجی نادر خان یا ندیر خان بوده است. یخاری حمامی امروزه به طور کلی نابود شده و به جای آن پارک ورزشی جوانان احداث شده است. خوشبختانه بنای اشاقه حمامی در کنار قلعه علی اصغر خان سرهنگ هنوز باقی مانده هر چند که به صورت ویرانه و مخروبه رها شده است. این حمام تا چندی پیش به حمام مشدی حسن نیز مشهور بود. این بنا اخیراً در اثر بی توجهی  روبه به ویرانی رفته و بخش هایی از سقف آن نیز فرو ریخته است. از ظاهر حمام چنین بر می آید که ویژگی های معماری و ساخت و ساز حمام های دوران اسلامی را دارا بوده است. به هر حال سنگ نبشته ای که قدمت این حمام ها را نشان دهد در دست نیست و میراث فرهنگی نیز اقدامی برای مرمت و معرفی آن صورت نداده است.

از قلعه تاریخی این شهر که نشان می دهد روزگاری زاویه به لحاظ سیاسی-نظامی دارای اهمیت بوده و دارای والی نشین بوده، اثر چندانی بر جای نمانده است. اهالی این شهر بر این باورند که بانی این قلعه نادرشاه  افشار است، اگر چه نمی توان شواهد تاریخی برای آن دست و پا کرد. امروزه از این قلعه تنها برجی دیده بانی باقی مانده که در محله سازی جانلو باقی مانده است. و در کوچه ای که به مسجد جامع ختم می شود، قرار گرفته است. این برج با ارتفاعی در حدود 6 متر و عرض 4 متر است و اخیرا در کنار آن ساخت و ساز هایی انجام شده و رفتن به داخل بنا تنها از طریق خانه همسایه ها امکان پذیر است. این بنا بازمانده چهار برج قلعه است که اخیرا سه برج دیگر را که در ملک خصوصی یا تصرفی اهالی بوده بکلی ویران کرده اند. بنا به گزارش محمدحسن صفایی تنها در زاویه خوانین، قلعه های متعددی بنا کرده بودند و دست کم بازمانده های بنای سه قلعه به ویژه محل برج های آنها را ذکر می کند.(نک: صفایی تنها، 1384: ص6و 7)